Studietijd en vertrek naar Engeland Bewerken
Na een rede en daarop volgende arrestatie van prof. Cleveringa (decaan van de Rechtenfaculteit) en de weer daarop volgende 48uurs staking van studenten, werd de universiteit eind november 1940 door de Duitsers voor studenten gesloten.[3] In februari 1941 schreef hij in zijn eentje het zogeheten 'Leids manifest', waarin de Leidse studenten zich tegen de bezetter keerden.[4][5] Hij liet dit op eigen kosten drukken, waarna het, met elf helpers, in de nacht van 14 op 15 februari overal in Leiden aangeplakt werd. Het bestuur van de universiteit verzocht de studenten op 24 februari 1941 geen verder verzet te plegen[6][7]. Roelfzema zei op 6 maart schriftelijk toe in principe geen verzet meer te plegen buiten de universiteit om.[7] Hij zat in april 1941 een week gevangen in het Oranjehotel te Scheveningen, dook onder in Amsterdam, deed op 10 juni van dat jaar zijn doctoraalexamen, monsterde aan op het Zwitserse vrachtschip 'St-Cergue' en vertrok drie weken later vanuit Schiedam als Engelandvaarder naar het Verenigd Koninkrijk.
Activiteiten vanuit Engeland Bewerken
Op basis van een oorspronkelijke plan van mede-Engelandvaarder Bob van der Stok[8] leverde hij samen met Chris Krediet en Peter Tazelaar zendapparatuur voor het verzet af op de Nederlandse kust. Ook haalde hij personen vanuit bezet Nederland op die in Engeland gewenst waren. Ze voeren dan met een motor gun boat van de Royal Navy tot dicht onder de kust en met een roeiboot het laatste stuk naar het strand. Door de branding mislukten enkele missies.
In 1942 begon hij aan de pilotenopleiding bij de Royal Air Force (RAF). Omdat hij brildragend was, zou hij zijn afgekeurd maar door met de keuringen te smokkelen rolde hij er door. Bij het heimelijk flatteren van zijn gezichtsvermogen had hij wellicht onbedoeld Harry S. Truman als illuster voorbeeld. Na twee jaar kwam hij bij het 139e squadron van de RAF, waar hij 72 Pathfinder-missies op Duitsland vloog in een Mosquito.
In 1947 zou Roelfzema mogelijk betrokken zijn geweest bij het plan voor een poging om een staatsgreep te plegen en om een moordaanslag op PvdA-leider Koos Vorrink te beramen. Bij dit plan zou ook oud-premier Pieter Gerbrandy zijn betrokken, die na het slagen van de staatsgreep opnieuw premier had moeten worden.[9]
Nadien emigreerde Roelfzema naar de Verenigde Staten. Hij probeerde in Hollywood carrière te maken, eerst als acteur en vervolgens als scenarioschrijver, maar zonder succes. Vanaf 1951 werkte hij voor de NBC Television en in 1955 werd hij programmaleider bij Radio Free Europe, een Amerikaanse propagandazender, gevestigd in München. Joseph Schreieder, tijdens de oorlog chef van de Sicherheitsdienst in Nederland, was daar één van zijn collega's.
Roelfzema in 1951 op Schiphol, met Molukse vrouwen
Na de oorlog was hij als voorvechter van de vrije Republiek der Zuid-Molukken(RMS) betrokken bij een geheime missie voor de Molukse zaak. Roelfzema werd door een andere RMS-sympathisant, admiraal Helfrich (in de Tweede WereldoorlogBevelhebber der Zeestrijdkrachten), benaderd om contact te krijgen met het verzet op de Molukken en dit te voorzien van wapens. In de Filipijnen wist hij een klein watervliegtuig te bemachtigen, maar de piloot maakte zich uit de voeten, waardoor Roelfzema genoodzaakt was het vliegtuig zelf te besturen. Vanuit de Filipijnen vloog hij met een vliegkaart naar Ambon. De actie mislukte en Indonesië probeerde hem het land uit te zetten. Dit avontuur zorgde voor veel publiciteit, die hij vervolgens gebruikte om in Nederland de Molukse zaak te bepleiten[10].
Handschrift van Roelfzema
Sinds 1973 woonde Roelfzema in Hawaï, eerst op Maui en later op het eiland Hawaï.
Onder deze naam werd Roelfzema vooral bekend. In 1968 was hij weer gaan schrijven en schreef over zijn belevenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog het boek Het hol van de ratelslang, dat in 1970 verscheen. Een jaar later werd het boek opnieuw uitgebracht onder de titel Soldaat van Oranje. In 1977 verfilmde Paul Verhoeven het boek onder dezelfde titel, met Rutger Hauer in de hoofdrol. In 1979 is de bewerking van de film tot 4 delen onder de titel Voor Koningin en Vaderland op televisie te zien. Ook is het boek tot musical bewerkt en wordt sinds 2010 gespeeld in de Theaterhangar op voormalig vliegveld Valkenburg bij Katwijk (ZH).
Plaquette in Scheveningen
In Scheveningen is een deel van het strand ten zuiden van de pier het 'Soldaat van Oranjestrand' genoemd. Op de balustrade is een plaquette geplaatst, die door Hazelhoff Roelfzema in 2003 is onthuld. De tekst luidt:
SOLDAAT VAN ORANJESTRANDOp dit strand werden in de winter van 1941-1942 landingen uitgevoerd door de Engelandvaarders Erik Hazelhoff Roelfzema, Chris Krediet en Peter Tazelaar. Doel van de landingen was een betrouwbaar contact tot stand te brengen tussen de Nederlandse regering in Londen en het verzet in bezet Nederland.Ongeveer 1800 Engelandvaarders ontsnapten in de Tweede Wereldoorlog langs verschillende routes naar Engeland om mee te werken aan de bevrijding van ons land. Zij werden in Engeland gastvrij ontvangen door koningin Wilhelmina, de moeder der Engelandvaarders, die hen als schakel met bezet Nederland zag.
In de loop van de oorlog benoemde zij Krediet, Tazelaar en Hazelhoff Roelfzema, die later bekend werd als de Soldaat van Oranje, tot haar persoonlijke adjudanten.
Hij was van 1945 tot 1965 getrouwd met Margaret Cooper en vanaf 1965 met de binnenhuisarchitecte Karin Steensma. Met haar woonde hij in Ahualoha bij Honokaa, op het eiland Hawaï. In 2006 onderging hij daar een hartoperatie en overleed daar later, in zijn eigen huis, op negentigjarige leeftijd. Zijn as is overgebracht naar het monument 'Voor hen die vielen' aan de Schouwweg in Wassenaar.
Erik Hazelhoff Roelfzema-tunnel in Wassenaar
Twee jaar na zijn overlijden richt "een gezelschap van mensen die op enigerlei wijze verbonden zijn met de Soldaat van Oranje" de Stichting Erik Hazelhoff Roelfzema Prijs[23] op om het gedachtegoed van Erik Hazelhoff Roelfzema in stand te houden. Een literaire prijs met twee categorieën:
Erik Hazelhoff Biografieprijs Bewerken
Voor de beste ingestuurde Nederlandstalige biografie die in twee voorafgaande jaren bij een Nederlandse of Vlaamse uitgeverij verschenen is (€ 15.000). Doel: het bevorderen van het lezen van biografisch werk en het vergroten van de belangstelling voor biografieën bij een breed publiek. Winnaars:
Erik Hazelhoff Jong Talentprijs Bewerken
Eerst werd deze 'Aanmoedigingsprijs' genoemd. Doel: jonge, getalenteerde academische schrijvers stimuleren om naast de 'gewone' carrière ook het schrijverschap te ambiëren. Voor de beste ingestuurde Nederlands- of Engelstalige masterscriptie geschreven aan een Nederlandse of Vlaamse universiteit (€ 5.000 en een auteurscontract voor publicatie van de scriptie in geredigeerde vorm).
- 2016 Jeroen van den Biggelaar voor Moderne architectuur van korte duur. Vier cases van vroeg gesloopte bouwwerken uit de jaren zeventig.) Masterscriptie Universiteit Utrecht. (juryvoorzitter: prof. dr. Mary Kemperink) [28]
- 2014 Wiebe de Graaf voor Taco Kuiper (1894-1945) ‘Ik ben zelf aansprakelijk voor mijn dood. Masterscriptie Rijksuniversiteit Groningen. (juryvoorzitter: Dr. Jo Tollebeek)[29]
- 2012 Boyd van Dijk voor Leven in de schaduw van een kamp. Konzentrationslager Herzogenbusch in Vught, 1942-1944. Masterscriptie Universiteit van Amsterdam, 2010. (Juryvoorzitter: prof. dr. Lisa Kuitert)[30][31]
- 2010 Esther Zwinkels voor Het Overakker-complot. Verzetsgroepen in confrontatie met de Japanse bezetter op Sumatra tijdens de Tweede Wereldoorlog. Masterscriptie Universiteit Leiden. 2009. (Juryvoorzitter: prof. dr. Lisa Kuitert).[32][33]
Zijn weduwe Karin Hazelhoff Roelfzema-Steensma is lid van het Comité van aanbeveling.
- Vries, Edwin de, Tom Harriman & Pamela Phillips Oland (bewerkers) (2010). Soldaat van Oranje : de musical ; gebaseerd op de roman van Erik Hazelhoff Roelfzema / teksten programmaboek: Robert Haagsma e.a.; script: Edwin de Vries; muziek: Tom Harriman; liedteksten: Pamela Phillips Oland; Ned. liedteksten, uit het Engels: Frans van Deursen; regie: Theu Boermans. 5e herz. dr. Unieboek Het Spectrum, Houten, 2013. 92 p.
- Sanders, Charles (2008). Ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog : bijzondere ooggetuigenissen van Nederlanders die de oorlog hebben meegemaakt / red.: Paul Rijpkema. House of Knowledge, Schelluinen, 2008. 234 p. ISBN 978-9085105336. Met DVD met het laatste interview met Erik Hazellhoff Roelfzema, op Hawaï.
- Hazelhoff Roelfzema Jr., Erik (2007). Vijf en een halve slag : de relatie tussen vader en zoon / voorw.: Erik Hazelhoff Roelfzema sr., vert. uit het Engels: Liesbeth Steur. Kosmos, Utrecht. 251 p. ISBN 978-90-215-1409-3. Oorspr. titel: Five and a half turns. 2007. Familieherinneringen en familiefoto’s.
- Steur, Patricia (2005). Selected portraits / comp. by Anthon Beeke e.a.; texts Erik Hazelhoff Roelfzema e.a.; transl. Erik Hazelhoff Roelfzema e.a. P.S. Items, Harderwijk. 131 p. ISBN 90-77204-19-9.
- Hazelhoff Roelfzema, Erik (2000). Het leven van de Soldaat van Oranje : de autobiografie van Erik Hazelhoff Roelfzema / voorw.: Irene van Lippe-Biesterfeld. 10e dr. Spectrum, Houten, 2010. 447 p., 16 p.pl. ISBN 978-90-491-0428-3 en ISBN 978-90-274-2784-7. Oorspr. Ned. titel, en herzien, van: Op jacht naar het leven : de autobiografie van de Soldaat van Oranje. 467 p. , 42 p. foto’s. 2000. ISBN 90-274-6862-1. Ook versch. in het Engels: In pursuit of life / forew. by Len Deighton. Sutton, Stroud, 2003. X, 396 p., 16 p.ill. ISBN 0-7509-3281-3.
- (1999). In gesprek met... Erik Hazelhoff Roelfzema. In: Aanspraak: Pensioen & Uitkeringsraad: informatie-magazine, jrg.3(1999)nr.2(juni),p.4-7.
- Hazelhoff Roelfzema, Erik (1991). In de Molukse harten leeft de droom van de RMS standvastig voort : na Oost-Europa moeten ook de Molukken nog vrij. In: NRC-handelsblad, 12-12-1991, p.8.
- Hazelhoff Roelfzema, Erik (1973). De verre tamboer : soldaat van Oranje zwaait af. 2e dr. Forum boekerij/Zuid-Hollandsche Uitgeversmaatschappij, Baarn, 1976. 192 p. ISBN 90-235-0339-2. Oorspr. uitg.: 1973. ISBN 90-235-8078-8.
- Hazelhoff Roelfzema, Erik (1971). Soldaat van Oranje / voorwoord: prins Bernhard (1911-2004). 10e dr. Het Spectrum, Houten, 2010. 291 p. ISBN 978-90-491-0430-6. Gedeeltelijk herschreven en aangevulde uitgave van: Soldaat van Oranje : '40-'45. Stok, 's-Gravenhage :, 1971. ISBN 90-235-0415-1, ISBN 90-235-0362-7, ISBN 90-235-8050-8. Oorspr. titel (beknoptere versie): Het hol van de ratelslang. De Geïllustreerde Pers, Amsterdam, 1970. (Variant; 4).
- (1962). Brief van Em. Querido's Uitgeverij, Amsterdam, aan S.E. Hazelhoff Roelfzema. Aanw.: Nederlands Letterkundig Museum, Den Haag.
- Hazelhoff Roelfzema, Erik (1941). Het smeulende vuur / met een inl. naar documentatie van Carl B. Eklund. Sijthoff, Leiden. 181 p., 30 p.pl. Met 86 illustraties in koperdiepdruk.
- Hazelhoff Roelfzema, S.E. (1941). Brief van 6 maart 1941 aan Mr. P.J. Idenburg, secretaris van het College van Curatoren van de Universiteit van Leiden.
- Hazelhoff Roelfzema, Erik (1939). Rendez-vous in San Francisco / tek. Afred Mazure. Herdr. Zuid-hollandsche Uitgevers Maatschappij, Den Haag, 1971. 292 p. ISBN 90-235-8059-1. Oorspr. uitg.: met tek. van D.A. Sierag en Co-op 2 (band en omslag). Sijthoff, Leiden, 1971. 273 p.
Bronnen, noten en/of referenties- ↑ ab necrologie van studiegenoot J.L. Heldring in NRC Handelsblad, 11-10-2007
- ↑ Zie noot onderaan van het Regionaal Archief Leiden ('afgestudeerd'). Waarschijnlijk wordt bedoeld 'niet-ingeschreven'. Zie verder onder kopje 'Studietijd en vertrek naar Engeland'[dode link]
- ↑ Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad, 28-11-1940
- ↑ Regionaal Archief Leiden, tekst van het manifest-a, te lezen in volledig scherm[dode link]
- ↑ Regionaal Archief Leiden, tekst van het manifest-b, te lezen in volledig scherm[dode link]
- ↑ Regionaal Archief Leiden, te lezen in volledig scherm[dode link]
- ↑ ab Regionaal Archief Leiden, te lezen in volledig scherm[dode link]
- ↑ Els van den Bosch in NRC Handelsblad, 05-03-1993, p.9
- ↑ 'Soldaat van Oranje plande staatsgreep', NOS, 19 november 2015
- ↑ zie zijn artikel uit 1991
- ↑ Databank dapperheidsonderscheidingen, Militaire Willems-Orde: Hazelhoff Roelfzema, mr. S.E.. Gezien op 13 februari 2017.
- ↑ Databank dapperheidsonderscheidingen, Vliegerkruis: Hazelhoff Roelfzema DFC, mr. S.E.. Gezien op 13 februari 2017.
- ↑ Databank dapperheidsonderscheidingen, Kruis van Verdienste: Hazelhoff Roelfzema, mr. S.E.. Gezien op 13 februari 2017.
- ↑ abcdefg World War 2 awards, Hazelhoff-Roelfzema, mr., Siebren Erik. Gezien op 13 februari 2017.
- ↑ Foto 2 mei 1945
- ↑ Foto 6 juli 1945[dode link]
- ↑ Trouw, 3-8-1945
- ↑ Foto 31 maart 1971
- ↑ Foto 21 september 1977[dode link]
- ↑ Foto 30 april 1980]
- ↑ Berichtgeving NOS
- ↑ Persbericht Stichting Erik Hazelhoff Roelfzema Prijs
- ↑ Website van de stichting, geraadpleegd 9-5-2013
- ↑ Erik Hazelhoff Biografieprijs 2016 voor Elisabeth Leijnse nu.nl,11 mei 2016, bezocht 28-9-2017
- ↑ Juryrapport
- ↑ Juryrapport De eeuwigheid verzameld
- ↑ Juryrapport Weest manlijk, zijt sterk
- ↑ http://www.erikhazelhoffprijs.nl/wp-content/uploads/2016/05/juryrapport-Jong-Talentprijs-2016_cm1.pdf.pdf Juryrapport]
- ↑ Juryrapport Taco Kuiper (1894-1945) ‘Ik ben zelf aansprakelijk voor mijn dood
- ↑ Juryrapport Leven in de schaduw van een kamp
- ↑ Dijk, Boyd van (2013). Leven naast het kamp : Kamp Vught en de Vughtenaren, 1942-1944. Spectrum, Houten. 319 p. ISBN 978-900-032-167-4
- ↑ Juryrapport Het Overakker-complot
- ↑ Handelseditie: Zwinkels, Esther (2011). Het Overakker-complot : Indisch verzet tegen de Japanse bezetter op Sumatra 1942-1945. Spectrum, Houten. 368 p. ISBN 978-90-491-0699-7. Opzet en organisatie van een anti-Japanse verzetsorganisatie en de opsporing, onderzoek en berechting door de Japanse militaire politie.
|