Wie op de site van zijn zorgverzekeraar kijkt of een bepaalde behandeling wordt vergoed, of waar hij terecht moet voor die behandeling, verwacht niet dat Facebook meekijkt. Maar dat gebeurt bij meerdere zorgverzekeraars wel, blijkt uit onderzoek van de NOS.
Wie tot vanavond bijvoorbeeld op de websites van Menzis, ONVZ of OHRA zocht naar informatie over je soa-behandeling, depressie of plaswekker, werd de zogenoemde Facebook-pixel-plug-in ingeladen. Die is geplaatst door de zorgverzekeraar en stuurt je surfgedrag door naar de servers van Facebook. Andere zorgverzekeraars, zoals CZ, gebruiken de tracker alleen op de voorpagina van hun website.
Ook het Diakonessenhuis in Utrecht, een ziekenhuis, stuurt het surfgedrag van bezoekers door naar Facebook. Dat gebeurt ook als bezoekers pagina's met medische achtergrondinformatie bekijken. Als patiënten die pagina's bezoeken, kan Facebook dat dus zien. Gebruikers geven daar overigens in principe toestemming voor door een cookiemelding weg te klikken of te negeren.
De Facebook-pixels worden geplaatst om mensen vervolgens gepersonaliseerde advertenties te kunnen laten zien. Zo kan Menzis een potentiële klant die op zijn website is geweest, een advertentie tonen. Maar de keerzijde is dat het surfgedrag van gebruikers wordt doorgestuurd.
Facebook kan daarbij het surfgedrag van een internetter koppelen aan het Facebook-account, als die persoon is ingelogd. Wie niet is ingelogd of geen Facebook-account heeft, kan ook worden gevolgd, al weet Facebook dan niet exact om wie het gaat.
Het gaat daarbij niet om informatie uit iemands medisch dossier, maar als iemand informatie opzoekt over een bepaalde behandeling, kan dat wel iets zeggen over iemands medische problemen.
Van de veertig zorgverzekeraars die de NOS onderzocht, gebruiken achttien verzekeraars een tracking-pixel. Daarvan gebruiken er elf de plug-in op een pagina waarop medische informatie wordt getoond.
De Patiëntenfederatie Nederland noemt het "buitengewoon onverstandig". "Doe jezelf en verzekerden een plezier en stuur dit soort informatie niet door", zegt woordvoerder Thom Meens. De patiëntenorganisatie wil dat zorgverzekeraars stoppen met het gebruik van Facebook-pixels.
Ook burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom is niet blij. "Ik schrik hier toch wel van", zegt directeur Hans de Zwart. "We hebben meerdere keren dit soort schandalen gehad, inmiddels had ik van websites beter verwacht", zegt hij. Dat de makers van websites van zorgverzekeringen de trackers welbewust inbouwen, noemt hij "incompetent of schaamteloos".
BekijkDoe jezelf en verzekerden een plezier en stuur dit soort informatie niet door.
Patiëntenfederatie Nederland
Facebook is lang niet het enige bedrijf dat pixels, ook wel trackers genoemd, plaatst voor het volgen van surfgedrag. "Maar Facebook weet, zeker als je ingelogd bent, veel meer dan andere advertentienetwerken", zegt De Zwart. Dat komt doordat gebruikers zelf ook veel informatie aan Facebook overhandigen. Andere grote advertentienetwerken zijn bijvoorbeeld Google en AppNexus.
Menzis heeft naar aanleiding van deze berichtgeving besloten om zo snel mogelijk te stoppen met het gebruik van de pixels. De verzekeraar gebruikte de tracking-pixels voor marketingdoeleinden, zei een woordvoerder eerder. Het bedrijf zegt nu dat het zijn online-beleid gaat evalueren en eventueel aanpassen. Ook ONVZ zegt de trackers inmiddels te hebben verwijderd.
Andere zorgverzekeraars zeggen de pixel te gebruiken voor marketingcampagnes. CZ gebruikt de tracker naar eigen zeggen met opzet niet op pagina's met medische informatie. "Dat vinden we niet netjes en dat zouden klanten niet fijn vinden", aldus CZ. Overigens plaatst dochterbedrijf CZdirect wel trackers op pagina's met medische informatie.
Ook in andere sectoren worden Facebook-pixels gebruikt. Zo zijn op de sites van de VVD en Forum voor Democratie tracking-pixels te vinden.
Het Forum voor Democratie zegt de gegevens 'niet actief' te gebruiken en wijst op zijn cookieverklaring. "Als het handig voor ons is, kunnen we er gebruik van maken", aldus woordvoerder Jeroen de Vries. De VVD was niet bereikbaar voor commentaar.
Ook verschillende media hebben trackers, waaronder NU.nl, De Volkskrant en NRC. Die laatste gebruikt de tracking-pixels voor abonneewerving, maar is momenteel wel aan het heroverwegen of het daarmee doorgaat. "De privacy van nieuwe klanten en lezers is erg belangrijk", aldus een woordvoerder van de krant.
Een aantal publieke omroepen gebruikt ook tracking-pixels, waaronder de VPRO. Dat is ironisch: Zondag met Lubach, een programma van de VPRO, ageerde juist tegen tracking door Facebook. Ook Omroep MAX en Human gebruiken Facebook-trackers. De NOS doet dat niet.
Winkels gebruiken tracking-pixels aan de lopende band. Dat doen ze bijvoorbeeld om je ertoe te verleiden om de nieuwe telefoon die je wel hebt bekeken, maar niet hebt gekocht, toch aan te schaffen.
Websites die geen tracking-pixels gebruiken, kunnen overigens ook surfgedrag doorgeven aan Facebook: als ze een deel- of like-knop van Facebook tonen, kan Facebook ook uitlezen wie op websites met die knop is geweest.