Merkel zet druk achter Europees vluchtelingenbeleid, maar timing had niet slechter kunnen zijn | De Volkskrant

Angela Merkel wil in een bestek van dagen organiseren wat haar de afgelopen drie jaar niet lukte: een Europees vluchtelingenbeleid waaraan alle partijen zich houden. Merkels  woordvoerder zegt dat Merkel met verschillende Europese regeringen in gesprek is over het thema. Premier Rutte liet zaterdag weten ‘desnoods de komende twee weken zijn agenda schoon te poetsen’, om Merkel aan een Europese oplossing te helpen, ‘al ziet het er op het moment niet goed uit’.

Inderdaad kon voor Merkel de timing niet slechter zijn: niet alleen in Duitsland, in heel Europa wordt geruzied over vluchtelingen. Een EU-diplomaat sprak van een ‘giftige sfeer’. Maar de bondskanselier moet wel: een doorbraak in het vluchtelingenbeleid is gekoppeld aan het voortbestaan van haar regering en haar kanselierschap.

Seehofers stokje

Ondertussen is Merkels coalitiepartner en rivaal Seehofer nog steeds van plan maandag toestemming van het CSU-bestuur te vragen om asielzoekers die elders geregistreerd zijn aan de Duitse grens met onmiddellijke ingang terug te kunnen sturen.

De CSU liet het conflict bewust escaleren. Fractievoorzitter Alexander Dobrindt zei zaterdag in Bild niet meer te willen wachten op een Europese oplossing. Seehofer zou in partijkring nog veel directer zijn geweest: ‘Met die vrouw kan ik niet meer samenwerken’, heeft hij volgens Welt am Sonntag in CSU-kring gezegd.

De verhouding tussen Merkel en Seehofer wordt al jaren gekenmerkt door een afwisseling van diepe en minder diepe dalen. In de minder diepe lijkt hun samenwerking op een vreugdeloos huwelijk, in diepe zijn de politieke en persoonlijke antipathie van hun gezichten af te lezen.

Toch kon Merkel in haar vorige regeerperiode de dreigementen en beledigingen van Seehofer met een korrel zout nemen. Ze wist dat de CSU het meest te verliezen had bij een val van haar kabinet. In Beieren regeert de partij met een absolute meerderheid, landelijk gemeten hangt de CSU met krap 6 procent van de stemmen net aan de goede kant van de kiesdrempel.

Dat de CSU de kanselier nu toch eensgezind en met bravoure richting het ravijn duwt, is te verklaren door de brede steun die de partij ervaart voor haar nationalistische koers, zowel nationaal als internationaal.

Conservatieve stroming 

De Oostenrijkse kanselier Kurz, regerend met de rechts-populistische FPÖ, sprak van een ‘as van de bereidwilligen’ die van Berlijn via Wenen naar Rome loopt, waar Lega-politicus Salvini het departement Binnenlandse Zaken bestiert. Maar ook in Merkels eigen CDU-gelederen is, drijvend op de onvrede over haar vluchtelingenbeleid, een sterke conservatieve stroming ontstaan, waarvan Gezondheidsminister Jens Spahn het bekendste gezicht is. En ook FDP-leider Christian Lindner, een goede vriend van Spahn, benadrukte zaterdag dat zijn partij op de lijn van de CSU zit.

Merkel weet dus dat ze in Europa op zoek moet naar een compromis waarmee deze politici kunnen leven. Vermoedelijk zal ze aandringen op een regeling die Seehofers wens in Europees beleid verandert, zodat Duitsland, Oostenrijk en andere bovenmatig populaire bestemmingslanden eerder geregistreerde vluchtelingen terug kunnen sturen naar Zuid-Europa, al dan niet in ruil voor een (financiële) tegenprestatie.

Maar ze heeft het niet in eigen hand. Mocht Seehofer zijn plan deze week echt ten uitvoer brengen, dan zal Merkel zich gedwongen zien hem te ontslaan wegens het breken van de coalitieafspraken, waarna de CSU-fractie uit het kabinet zal stappen en de regering zijn meerderheid verliest.

Als dat gebeurt, heeft Merkel twee opties. Ze kan afwachten tot de Bondsdag een constructieve motie van wantrouwen tegen haar indient – dat kan volgens de Duitse grondwet pas als een meerderheid van de Bondsdag zich achter een opvolger schaart, van welke partij dan ook.  Merkel kan ook de eer aan zichzelf houden en de vertrouwensvraag stellen aan het parlement, om te onderzoeken of ze nog een meerderheid heeft.