EU: valt er echt iets te kiezen? | De samenleving is van ons …

In de eerste alinea’s de boodschap in het kort, tot aan het kopje ‘einde samenvatting’. Erna volgt verdere uitleg.

Zoals bekend gaat het hier over het Europees Parlement. Het enige Europese instituut dat we rechtstreeks kunnen kiezen.

Wat ze daar wel en niet kunnen wordt leuk verbeeld in dit videootje over de Europese instituties. Daarnaast toont deze video van NRC op zeer originele wijze hoe de gang van zaken is rond stemmingen in de EU, breder dan alleen het parlement (relativeer hier wel de al te optimistische toon over het angel-saksische model).

Ook nu zijn er weer kieshulpen, onder meer: Eu.kieskompas.nl en Eu.stemwijzer.nl  De laatste is de betere. Daar kun je namelijk ook inzien wat de partijen van de stellingen vinden. En belangrijker: waarom ze dat vinden.

Afgaand op deze kieshulpen, lijken onze politieke partijen verstoppertje te spelen:

In de voor kiezers-in-spé geselecteerde onderwerpen schemert namelijk geen besef door, dat het hoog tijd is dat de EU zich eens fundamenteel bezint. Alle stellingen hebben betrekking op trivialer onderwerpen dan dat.

Nieuwe geluiden

Als je alleen de kieshulpen raadpleegt, zal het je nauwelijks opvallen dat er toch wel frisse geluiden rond de EU zijn ontstaan. Dit betreft twee gloednieuwe, werkelijk Europese partijen. Eén daarvan is ‘European Spring’, helaas pas in enkele landen op de kieslijsten; nog niet in Nederland.

De andere is ‘Volt’,. Deze werkt op basis van haar ‘Amsterdam Declaration’, met in een apart document een degelijke uitleg van hoe men de  beschreven hervormingen wil bereiken. Volt staat in Nederland dus wel op de stemlijsten.

Beide nieuwe partijen komen met stevige hervormingsagenda’s. Die natuurlijk alleen een kans maken als het ze lukt voldoende kiezer te trekken.

Bekende geluiden

Ligt je hart meer bij bestaande partijen, dan is het aan te raden om niet alleen een kieswijzer in te vullen. Je bent tenslotte meer geïnteresseerd in daden, dan in woorden. In hoeverre je je in die daden uit de afgelopen periode herkent, kun je nu eindelijk eens toetsen. En wel op de Volkskrant Stemchecker.

Eén bijzonderheid van dit moment: mocht je er belang aan hechten dat een Nederlander (onze goed zichtbare Frans Timmermans) een kans maakt om Juncker op te volgen als voorzitter van de Europese Commissie, dan zijn daarvoor in elk geval voldoende stemmen op zijn PvdA nodig. Maar let op: garanties bestaan niet, in deze processen.

Einde samenvatting

Gevangen in ‘dingetjes’

De vraag is waar de trivialiteit van de kieswijzer-onderwerpen aan ligt. Eén mogelijke verklaring is, dat men bij de keuze van deze onderwerpen (door de kieswijzers zelf dus) onvoldoende beseft heeft op welk kruispunt Europa zich bevindt. Een andere verklaring is, dat dit besef bij de politieke partijen ontbreekt. En dat onze media ze daar onvoldoende over op de huid zitten. Allicht is het een wisselwerking tussen deze drie factoren.

Een enkel voorbeeld van die trivialiteit: er wordt gerept van de sancties tegen Rusland. Uiteraard vooral bezien in het licht van onze handelsbelangen.t

Node gemist

Maar niets in de kieswijzers gaat erover hoe Europa zich in de nieuwe wereld moet gaan verhouden tot de verschuivende economische machten van China, India en de US. Of tot opkomende economieën die geen voedseldumping willen maar eerlijke handelskansen, zoals de Afrikaanse landen.

De werkelijk grote vragen komen niet aan bod:

• Welke fundamentele koerswijzingen moet de EU doorvoeren, na de lessen van de afgelopen periode?
• Welke transformatie gaat ertoe leiden dat de Europese burger het gevoel krijgt dat de EU er voor hem is?

Dus, bijvoorbeeld:

• Hoe gaan we de steeds schevere machtsverhouding tussen lobbyisten en kiezers corrigeren? Zodat het Europa van de bedrijven een Europa van de inwoners wordt.
• Hoe vervangen we het getouwtrek en de mist rond bevoegdheden op Europees en nationaal niveau door een logische, begrijpelijke taakverdeling?
• Hoe creëren we een Europa van gelijke kansen? Kansen voor landen, maar vooral ook voor individuele burgers.
• Hoe zorgen we ervoor dat de Europese waarden geloofwaardig worden? Gaan we ze eens borgen in de wijze waarop de EU opereert?

Daarop zou je de programma’s wel eens willen doorlichten. Vrijwel geen burger zal daarvoor de tijd en het geduld kunnen opbrengen. Vooral niet omdat het vermoeden gerechtvaardigd is dat men rond de EU –als in alle politiek- vooral behendig om zulke lastige thema’s heen praat.D

De ‘talking heads’

In de Volkskrant van 16 mei is te lezen wat onze lijsttrekkers met de EU zeggen te willen.

Hier wordt de indruk uit de kieswijzers bevestigd. Er zijn enkele fractieleiders met linke uitspraken over uittreden (overigens al wat terugkrabbelend, omdat ze zien dat te veel kiezers dat niet willen). Afgezien van hen, heeft men het vooral over ‘dingetjes’, dagkoersen of in het beste geval deelonderwerpen.

Bijvoorbeeld ideeën voor wijziging van de Europese begroting, het immigratiebeleid, e.d. Dat riekt naar symtpoombestrijding. Het geeft de indruk dat de bestaande partijen de noodzaak van drastische hervormingen psychologisch verdringen. Met uitzondering misschien van SP en GroenLinks, wier fractieleiders reppen over zekere verdergaande hervormingsplannen.

De Nederlandse situatie is voor de meeste kiezers al lastig te doorgronden. Maar voor Europa komt daar nog iets bij: je kunt nauwelijks echt Europees stemmen. Dat kan alleen op partijen die hier op de kieslijst staan. En die wordt gedomineerd door de ons welbekende ‘merken’.

Maar pas op:

Europees werkt anders

Afgezien van de twee nieuwe partijen met een Europa-brede ambitie (waarvan hier dus alleen Volt op de kieslijst staat), doen de Nederlandse politieke partijen in de ons bekende hoedanigheid niet mee in de EU. Ze opereren slechts in het veel grotere, waziger verband van ‘Europese partijen’.

Dat zijn lastig te vatten clubs, waarin standpunten onvermijdelijk verwateren. Het zijn veelkleurige coalities van nationale partijen. Waar dit toe leidt wordt duidelijk uit een enkel voorbeeld: D66 en VVD zijn op Europees niveau verenigd in dezelfde Alliantie van Liberalen en Democraten.

O f het nog niet onoverzichtelijk genoeg is: je moet ook nog het onderscheid kennen tussen Europese verbanden van partijen en EU parlementaire fracties.

Kortom, best ingewikkeld allemaal.

Wat te doen?

Kom je er niet uit? Niet stemmen dan maar? Voor wie dat overweegt is het uitbrengen van een blanco stem een optie. Met zo’n neutrale vorm van proteststemmen maak je in elk geval nog een meetbare mening kenbaar, richting EU.

Wel stemmen? Raadpleeg dan de in deze tekst genoemde bronnen. Aan onze media heb je niet al veel houvast. Ook ditmaal bakken de meeste media weinig van hun voor de democratie zo wezenlijke taak. Ze laten zich als gebruikelijk teveel meeslepen in de waan van de dag, respectievelijk creëren ze zelf de mistdekens. Ze houden zich met ‘dingetjes’ bezig, in plaats met het grote verhaal dat nu aan de orde is. Blijkbaar zijn ze, nu het al zo lang ‘goed gaat’, het belang en de functie van persvrijheid vergeten.

Als eerder opgemerkt heeft Eu.stemwijzer.nl het voordeel dat je er per stelling kunt inzien wat de partijen ervan vinden en waarom. Het is de moeite waard om dat onderdeel bij elke stelling ook even te raadplegen. Voordat je bijvoorbeeld ‘ja’ zegt tegen vliegtax, kun je zo zien dat er een partij is die ‘nee’ zegt omdat deze het probleem liever bij de bron wil aanpakken: namelijk door gewoon eens accijns op Kerosine te gaan heffen.

Zo’n vliegtax idee valt misschien wel in de categorie ‘seat of the pants management’, waarvan overigens hier een schrijnend Nederlands voorbeeld is uitgelicht.

In elk geval iets doen

Deze verkiezingen zijn allicht belangrijker dan ooit eerder het geval was met Europa. Het ligt in de rede te veronderstellen dat we Europa in de wereld van morgen nog veel harder nodig hebben. Dan moet de EU wel veel beter gaan functioneren. Zoiets laat je als kiezer niet blind aan de gevestigde belangen over, toch?