Verkiezingsblog | Historische opkomst, klappen op links en veel nieuwkomers | Binnenland | Telegraaf.nl

Exitpoll: VVD blijft grootste partij, grote winst voor D66
Zo wachten politici en pers de uitslagen af
’Op links voltrekt zich een tragedie’

01.45 - SGP grootste partij op Urk, forse winst voor FVD

De SGP is met 54,4 procent van de stemmen opnieuw de grootste partij op Urk geworden, een daling van 1,7 procent in vergelijking met vier jaar geleden. Forum voor Democratie is procentueel de grootste stijger. De partij van Thierry Baudet krijgt 9,5 procent van de stemmen tegen 1,7 procent vier jaar geleden.

Daarmee is FVD op Urk na de SGP en PVV de derde partij geworden. De PVV krijgt 13,8 procent van de stemmen, een winst van 2,8 procent.

De VVD, landelijk de grote winnaar van de verkiezingen, krijgt op Urk slechts 1,7 procent van de stemmen tegen 1,8 procent in 2017.

Net als vier jaar geleden haalt D66 op Urk een score van 0,5 procent. Jezus Leeft scoort nog beter met 0,7 procent van de stemmen in het streng-christelijke vissersdorp.

01.36 - Voorlopig geen volledige uitslag uit de vier grote steden

De vier grootste steden (G4) komen in de nacht van woensdag op donderdag niet meer met een volledige uitslag. Dat laten de G4 weten aan de verkiezingsdienst van het ANP.

In Den Haag wordt de hele nacht door geteld, maar een voorlopige uitslag wordt daar niet voor 03.00 uur verwacht. Utrecht verwacht rond 02.00 uur een voorlopige uitslag, op basis van zo’n 85 procent van de stemmen. De hele nacht gaat het tellen door, maar een definitieve uitslag wordt pas vrijdag verwacht.

Amsterdam komt in de nacht met een voorlopige uitslag, op basis van ongeveer 84 procent van de stemmen. Een woordvoerder van de stad kon nog niet zeggen hoe representatief die voorlopige uitslag zou zijn voor de hele stad.

Rotterdam telt ook de hele nacht door, maar durft nog niet te voorspellen wanneer er een voorlopige uitslag kan worden gegeven.

01.30 - Lisa van Ginneken (D66) eerste transgender in Kamer

Lisa van Ginneken, de nummer 22 van de kandidatenlijst van D66 wordt waarschijnlijk de eerste transgender, iemand die een geslachtsverandering heeft ondergaan, in de Tweede Kamer. De partij van Van Ginneken stevent volgens de exitpolls af op 26 zetels.

De 48-jarige inwoner van Amsterdam gaat zich in de Kamer inzetten voor LHBTI’ers. Van Ginneken wil geregeld krijgen dat transgender- en intersekse mensen zelf kunnen beslissen over medische ingrepen. Ook het beperken van de macht van techbedrijven en verbetering van de patiëntenvertegenwoordiging in de zorg staan in de portefeuille van Van Ginneken.

01.27 - Eenpitters Krol en Van Kooten-Arissen verdwijnen uit Kamer

Eenpitters Henk Krol en Femke Merel van Kooten-Arissen verdwijnen na de verkiezingen uit de Tweede Kamer. De exitpolls laten zien dat ze hoogstwaarschijnlijk niet op een zetel kunnen rekenen. De politici, die allebei afsplitsten van andere partijen, stonden ook in de meeste peilingen nog niet op één zetel.

Krol was lang het boegbeeld van 50PLUS maar stapte uit de partij mei vorig jaar, en richtte met Van Kooten-Arissen de Partij voor de Toekomst op. Ook die partij eindigde in conflict. De twee Kamerleden gingen weer hun eigen weg, en uiteindelijk richtte Krol de Lijst Henk Krol (LHK) op.

Op Radio Veronica zei de spraakmakende politicus dat hij een Bed and Breakfast zou oprichten als hem geen zetel gegund bleek. Sinds 2012 zat hij met een enkele onderbreking in de Tweede Kamer. Krol gaf 50PLUS grote bekendheid, maar die partij kwam vooral in het nieuws wegens de vele interne ruzies.

01.15 - Wilders (PVV) verliest geboortestad Venlo aan VVD

De PVV is niet langer de grootste partij in Venlo, de geboortestad van partijleider Geert Wilders. De VVD kreeg er de meeste stemmen. Ook D66 won flink.

De VVD kreeg dit jaar 21,5 procent van de stemmen in Venlo. Vier jaar geleden had de partij van premier Mark Rutte 19,3 procent gekregen in de tweede stad van Limburg. De PVV zakte juist van 20,2 procent naar 18,3 procent.

D66 steeg van 10 procent naar 13 procent, Forum voor Democratie ging omhoog van 2,1 procent naar 5,7 procent.

00.50 - VVD blijft D66 net voor in Hilversum

De VVD is in de gemeente Hilversum de grootste partij geworden met 21,8 procent van de stemmen. In 2017 kreeg de partij van Mark Rutte nog 23,4 procent van de stemmen. D66 staat op plek twee met 20,9 procent, een stijging van 4 procent. De partij van Sigrid Kaag is daarmee procentueel de grootste stijger.

De PVV is derde. De partij van Wilders krijgt 8,6 procent van de stemmen, Vier jaar geleden was dat 23,4 procent.

GroenLinks is in Hilversum de grootste verliezer en komt uit op 6,9 procent, een daling van 4,5 procent.

00.30 - PVV opnieuw populairst in Groningse Pekela

De PVV van Geert Wilders heeft opnieuw de meeste stemmen gekregen in het Groningse Pekela, een van de armste gemeenten van het land. De partij kreeg er 22,5 procent van de stemmen. Dat is wel iets minder dan vier jaar geleden. De SP bleef de tweede partij, maar zakte van 23,9 naar 15,1 procent.

Forum voor Democratie boekte een flinke winst in Pekela. De partij van Thierry Baudet steeg van 1,4 procent naar 7,5 procent.

Pekela stemde van oudsher trouw op de PvdA, maar die partij verdampte vier jaar geleden. De sociaaldemocraten hadden in 2012 40 procent van de Pekelder stemmen gekregen, maar daar bleef in 2017 slechts 8,3 van over. Nu krabbelde de partij iets op, naar 10,4 procent.

00.00 - BoerBurgerBeweging krijgt 5 procent van de stemmen op Ameland

De nieuwe partij BoerBurgerBeweging heeft op Ameland 5 procent van de stemmen behaald, net achter de Partij van de Arbeid die 6 procent van de stemmen trok. De VVD werd, met 27,2 procent van de stemmen, de grootste partij op het eiland.

De BoerBurgerBeweging was daarmee procentueel de grootste stijger en kwam uit als zesde partij. Het CDA was de sterkste daler. De partij trok 14,2 procent van de stemmen, een daling van 8 procent ten opzichte van 2017.

D66 kreeg 13 procent van de stemmen, een stijging van 3,5 procent. De PVV kreeg 9,3 procent van de stemmen, dat was een kleine daling.

23.30 - VVD grootste in Gelderse Rozendaal, gevolgd door D66

In de Gelderse gemeente Rozendaal is het meest gestemd op de VVD. De partij van Mark Rutte kreeg er 36,6 procent van de stemmen. D66 werd daar de tweede partij met 22,8 procent van de stemmen. De opkomst in de Gelderse gemeente was met 95,9 procent hoog. De opkomst bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer komt landelijk volgens een aangepaste exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS uit op 82,6 procent.

Als eerste van de wat grotere gemeenten heeft woensdag Valkenburg aan de Geul de verkiezingsuitslag bekendgemaakt. Daar is de VVD de grootste partij geworden met 24,4 procent van de stemmen. Vier jaar eerder haalden de liberalen nog 20,6 procent van de stemmen in deze Limburgse gemeente, die ruim 16.000 inwoners heeft.

De PVV behaalde 15,3 procent van de stemmen, tegen 18,1 in 2017. Erna volgde D66 met 12,5 procent, een stijging ten opzichte van de verkiezingen van 2017 toen de partij er 11,2 procent van de stemmen kreeg.

Het CDA daalde het hardst. De partij ging van 16,6 procent van de stemmen vier jaar geleden naar 11,5 procent bij deze Tweede Kamerverkiezingen. De opkomst in Valkenburg aan de Geul lag met 81,2 procent in de buurt van het landelijke gemiddelde van 82,6 procent.

22.15 - Rutte ’springt van de bank’ na eerste uitslagen, ook D66 door het dolle

Dat de VVD gegroeid is en opnieuw de grootste partij in de Tweede Kamer wordt, „laat zien dat Nederland vertrouwen uitspreekt in de VVD, in Mark Rutte, in deze ongekende crisis.” Dat zegt campagneleider Sophie Hermans in een eerste reactie op de exitpoll. Daarin staat de VVD op 35 zetels.

D66 „ging door het dak” bij de exitpoll, waarin de partij op 27 zetels staat. Kamerlid en campagneleider Sjoerd Sjoerdsma is blij dat de vloer het hield, zegt hij, want er werd „flink op en neer gesprongen.”

Elders op links worden juist zware verliezen verwacht, zoals bij de partij van Jesse Klaver en ook de SP van Lilian Marijnissen levert in.

Het CDA is teleurgesteld in de eerste uitslagen. De verkiezingsuitslag zoals die zich aftekent in de eerste exitpoll is „beduidend minder dan gehoopt.” Dat zei CDA-campagneleider en staatssecretaris Raymond Knops woensdagavond in een eerste reactie.

22.10 - Nieuwkomers kloppen aan de deur in Den Haag

Als een tractor met turbomotor stormt BBB de Tweede Kamer binnen. Deze BoerBurgerBeweging, waarvan tot voor kort nog maar weinig mensen hadden gehoord, wil de stem van de regio vertegenwoordigen in Den Haag.

Ook het rechtse JA21 van de Rotterdamse Joost Eerdmans klopt aan de deur op het Binnenhof. De van Forum afgesplitste partij pakt waarschijnlijk minstens drie zetels. Ook de pan-Europese partij Volt doet het goed en Sylvana Simons van Bij1 wacht mogelijk een plek in de Kamer.

22.05 - Hogere opkomst dan vorige verkiezingen

De opkomst bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer komt volgens een aangepaste exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS uit op 82,6 procent. Daarmee zou het de hoogste opkomst zijn sinds 1986 toen bijna 86 procent van de stemgerechtigden kwam opdagen.

Bij de laatste verkiezingen voor de Tweede Kamer in 2017 was de opkomst 81,9 procent.

De verkiezingen verliepen door het coronavirus dit jaar heel anders dan vier jaar geleden. Mensen van zeventig jaar en ouder mochten per brief stemmen en de stembureaus waren drie dagen open. De eerste twee dagen waren de deuren open voor kwetsbare mensen.

21.48 - Primeur weer voor Schiermonnikoog

De gemeente Schiermonnikoog heeft woensdag om 21.43 uur opnieuw als eerste de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen doorgegeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP. De opkomst op het eiland was 115,5 procent. Dat komt omdat er vaak toeristen op het eiland zijn.

D66 is er de grootste partij geworden. De partij kreeg 18,7 procent van de stemmen. De VVD werd de tweede partij met 17,4 procent.

Vlieland gaf als tweede de uitslagen door. Daar was de winst voor de VVD (26 procent van de stemmen). D66 werd daar de tweede partij met 19,7 procent.

De strijd om het als eerste melden van de eindstand gaat al jaren tussen Schiermonnikoog, Vlieland en het Gelderse Rozendaal. Dat zijn de kleinste gemeenten van het land, met elk ongeveer duizend kiezers. Voor de gemeenten stond dit jaar echter de veiligheid vanwege het coronavirus voorop. De gemeente Rozendaal heeft er door de komst van een nieuwe wijk ook meer bewoners bijgekregen en achtte zich al kansloos in de ’strijd’.

21.05 - Exitpoll: vier nieuwe partijen kloppen aan deur Binnenhof

In de Tweede Kamer lijken er vier nieuwe partijen bij te komen. Volgens de exitpoll die Ipsos voor de NOS deed, krijgt de pan-Europese partij Volt 4 zetels, het rechtse JA21 3, Bij1 van Sylvana Simons 1, en de BoerBurgerBeweging 1.

Het gaat om een voorlopige uitslag op basis van een peiling en de resultaten zijn nog niet definitief. Dit jaar houdt Ipsos een onzekerheidsmarge van twee zetels aan.

21.00 - Stembureaus sluiten deuren

De stembureaus in ons land zijn om 21.00 uur definitief dicht gegaan voor deze Tweede Kamerverkiezingen. De afgelopen dagen konden mensen hun stem uitbrengen, op maandag en dinsdag deden al veel mensen dat, voornamelijk mensen die tot een risicogroep behoren. Woensdag gingen de meeste mensen stemmen. Zij kwamen naar een van de ruim 8800 stemlokalen. Nu gaat het tellen van de stemmen beginnen. De opkomst zou op 81 procent liggen.

Het tellen van stemmen is openbaar. Mensen mogen komen kijken, maar moeten zich dan wel aan de coronaregels houden.

Voor alle stembureaus in het land golden dit jaar speciale maatregelen om de kans op besmetting met het coronavirus zo klein mogelijk te houden. Zo werden in het stemlokaal potloden, stemhokjes, tafels, en andere voorwerpen geregeld schoongemaakt. In sommige gemeenten kregen alle kiezers een eigen rood potlood dat ze daarna mee naar huis mogen nemen. En er waren ’kuchschermen’ tussen de kiezers en de leden van de stembureaus.

Vanwege corona moeten ook de stemmentellers zich aan de coronamaatregelen houden. Daarom brengen enkele gemeenten de stembussen naar grotere locaties. Om veilig te kunnen tellen moet minimaal zestig vierkante meter per stembureau beschikbaar zijn, zo meldt onder meer de gemeente Den Haag. Die gemeente brengt nu vanuit ruim honderd te kleine locaties stemmen naar grotere plaatsen zoals de Fokker Terminal (Binckhorst), het World Forum (Scheveningen), Sportcampus Zuiderpark (Escamp) of het GIA Trade & Exhibition Center (Kerketuinen).

19:58 - Klompendragers in verwarring in stembureau

Stemmers op klompen raakten woensdag op diverse Friese plaatsen in de war door het verplichte eenrichtingsverkeer in de stemlokalen.

Klompdragers trekken hun schoeisel gewoontegetrouw uit bij de voordeur. Doordat ze nu via een andere deur het stemlokaal moesten verlaten ging dat mis.

19.45 - Totale opkomst nu 74 procent

Ongeveer 74 procent van de kiezers had om 19.45 uur zijn stem uitgebracht voor de Tweede Kamerverkiezingen. Dat meldt onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van de NOS. Van alle stemmers heeft zo’n 55 procent zijn of haar stem woensdag uitgebracht.

In de cijfers heeft Ipsos de uitkomst van maandag en dinsdag en de briefstemmers meegenomen. De opkomst van maandag en dinsdag is door Ipsos geraamd op 12 procent. Verder schat Ipsos dat het opkomstpercentage van de briefstemmers 7 procent is. In totaal komt de geschatte opkomst daarmee op 74 procent.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 was de opkomst op dit tijdstip 73 procent. Volgens Ipsos is het echter lastig om de opkomst in 2017 met die in 2021 te vergelijken, vanwege het briefstemmen door de 70-plussers en vervroegd stemmen op maandag en dinsdag voor de risicogroepen en kwetsbaren vanwege het coronavirus.

17.35 - Mondkapjesweigeraar uit stembureau gezet

De politie heeft woensdag ingegrepen nadat een man bij een stembureau in Rheden wilde stemmen, maar geen mondkapje wilde dragen. „Wij hebben daarop met diegene gesproken, maar hij wilde nog steeds geen mondkapje op”, laat een woordvoerder weten. De man is daarop het gebouw uitgezet.

Volgens Omroep Gelderland gaf de man aan dat hij een ontheffing van de mondkapjesplicht had van de Rijksoverheid. Die kon hij niet laten zien aan de voorzitter van het stembureau in Ons Huis aan het Meester B. van Leeuwenplein of aan de politie.

„Ik heb een slecht hart en krijg het benauwd van een mondkapje”, verklaarde de man aan Omroep Gelderland. Volgens hem was het document dat hij bij zich had rechtsgeldig. „Ik moest van het stembureau maar een verklaring halen bij mijn cardioloog, kreeg ik te horen.”

Burgemeester van Rheden Carol van Eert spreekt tegen dat er een geldig document was. „De man heeft iets vaags laten zien dat niet aan hem persoonlijk gelieerd was”, zegt Van Eert tegen de regionale omroep.

Onbekend is of de man op een ander stembureau heeft proberen te stemmen.

17.22 - Groningen: stemmen in Euroborg

In het ruim bemeten stembureau in het groen-witte voetbalstadion Euroborg in Groningen zit de sfeer er woensdag goed in.

17.11 - Niet-bestaand stembureau

De gemeente Heerlen heeft kiezers in Hoensbroek uitgenodigd te gaan stemmen in een niet-bestaand gebouw.

Kiezers werden in gemeentelijke publicaties en op de officiële stemformulieren geattendeerd op het bestaan van een stemlokaal in het Multi Functioneel Centrum aan de Prinsenstraat in Hoensbroek.

Het gebouw is echter vorig jaar gesloopt. Wel was er heel dicht in de buurt van het voormalige MFC een alternatief stemlokaal ingericht. Maar omdat de verwarming het daar niet deed is er uitgeweken – en ook ter plekke verwezen – naar Ons Trefcentrum aan het Pius XII-plein, dat enkele straten verderop ligt.

16.42 - Brabant schaars op kieslijst

De 67-jarige Dora Schouwenaars hoefde woensdag de deur niet uit om te stemmen. De voormalige koeienstal van haar oude boerderij – die midden in een nieuwbouwwijk in het Brabantse Etten-Leur staat – fungeert namelijk als stembureau.

16.36 - ’Stembusstampers’

De stembussen zitten dit jaar sneller vol dan tijdens eerdere verkiezingen, en dus moeten er „stembusstampers” en nieuwe bussen aan te pas komen. Dat merken ze ook in Rotterdam. „De stemformulieren zijn groter dit keer, want er zijn meer partijen die deelnemen aan de verkiezingen”, aldus een gemeentewoordvoerder.

Tijdens deze Tweede Kamerverkiezingen doen 37 partijen mee, een naoorlogs record. En dus zijn er op het stembiljet evenveel kolommen nodig, waardoor het papier groot uitvalt en veel ruimte inneemt in de stembus. Met een zogenaamde stembusstamper, „een houten stok die door de bus heen kan”, wordt de stapel aangedrukt, vertelt de Rotterdamse woordvoerder. Ook zijn er nieuwe stembussen naar de drukke stembureaus onderweg.

Er is volgens de woordvoerder nog een andere oorzaak waardoor de bakken snel vol zitten. „Normaal zetten we op de stempas de dichtstbijzijnde locatie waar je kan stemmen. Nu niet, en dus is er meer spreiding.”

16.18 - Opkomst naar 49 procent

De totale opkomst van de Tweede Kamerverkiezingen was om 15.45 uur gestegen naar 49 procent. Dat meldt onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van de NOS.

Ipsos heeft de opkomst van maandag, dinsdag, woensdag en de briefstemmers bij elkaar opgeteld. Woensdag heeft tot 15.30 uur in totaal 30 procent van de kiesgerechtigden gestemd. De opkomst was maandag en dinsdag geraamd op 12 procent. Verder schat Ipsos dat het opkomstpercentage van de briefstemmers 7 procent is. In totaal komt de geschatte opkomst daarmee op 49 procent.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 was de opkomst op dit tijdstip 43 procent. Volgens Ipsos is het echter lastig om de opkomst in 2017 met die in 2021 te vergelijken, vanwege het briefstemmen door de 70-plussers en vervroegd stemmen op maandag en dinsdag voor de risicogroepen en kwetsbaren vanwege het coronavirus.

15.59 - Stempotloodjes op Marktplaats: ’Slechts één keer gebruikt’

Hét item van deze verkiezingen, het rode stempotlood waar zo veel over te doen is, duikt nu in groten getale op als ’collector’s item’ op Marktplaats. Kiezers die hun stem al uitgebracht hebben én het potloodje mee naar huis mochten nemen, proberen dat nu te slijten op het online platform. De begeleidende verkoopteksten zijn even geestig als voorspelbaar: ’Je kunt er nog ontelbare kandidaten mee kiezen’, ’een unieke herinnering aan het stemmen in 2021’ en ’ik verkoop dit mooie potlood omdat het toch niet mijn kleur is’. En, uiteraard, ’slechts één keer gebruikt’. ’Rod’ uit Leidschendam ziet er wel handel in en heeft zijn potlood aangeboden voor 25.000 euro.

Op sociale media ontstond woensdag in de loop van de ochtend ’ophef’ over het feit dat het potloodje op sommige stembureaus mee naar huis mocht worden genomen en op andere in een bak moest worden gelegd. Het is voor het eerst dat de potloden na het stemmen mee naar huis mogen worden genomen.

De aanbieders hebben verschillende ideeën over hoeveel het „vintage stempotlood” of „limited edition potlood” waard is. Zo kan op de potloden geboden worden ’tegen elk aannemelijk bod’, vanaf 5 euro en vanaf 42 euro. Op het potlood van Ruben uit Delft, ook maar ”1x gebruikt”, is woensdag een eerste bod van 2 euro uitgebracht.

15.40 - 16 seconden per stem

In de Diekmanhal in Enschede zijn 26 studenten van een uitzendbureau sinds woensdagochtend 7.45 uur bezig met het tellen van de briefstemmen. Het verloopt allemaal voorspoedig. „We doen maar 16 seconden over het uitvouwen en tellen van een stem”, laat de coördinator van het briefstemtellen weten.

Vanwege de coronacrisis mochten 70-plussers per post hun stem uitbrengen. De gemeenten konden deze al op zaterdag openen en de stembiljetten uit de enveloppen halen. Doordat sommige 70-plussers hun stembiljet niet in de goede envelop hebben gestopt of hun brief verkeerd hebben gepost, zijn een deel van de briefstemmen ongeldig verklaard.

„Maar gelukkig hoeven we er nu, tijdens het tellen van de stembiljetten, niet zo veel af te keuren”, zegt Oosterholt. „Ouderen weten misschien niet hoe de enveloppen werken, maar een rode stip zetten hebben ze vaak genoeg gedaan.”

15.25 - Uitslagenwebsite uit de lucht

De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft de website opkomstenuitslag.nl uit de lucht gehaald. Gebruikers van het forum van techsite Tweakers ontdekten in de broncode van de site de stemuitslagen van vier steden. Naast opkomstcijfers waren zo ook al uitslagen per partij openbaar.

Tweakers denkt niet dat het om de gegevens van alle stembureaus in de steden Groningen, Nijmegen, Eindhoven en Den Haag gaat. Dat komt omdat het aantal gevonden stemmen nog beperkt is. Zo waren er uit Nijmegen bijna 2500 stemmen te vinden, en in Den Haag 147.

14.52 - ’Alsof we hier in Verweggistan wonen’

Het staat zo vast als een huis dat de Tweede Kamer straks meer Gelderlanders telt dan ooit. Want er staan verschillende kandidaten op verkiesbare plaatsen. Maar of de problemen in hun provincie daarmee ook meteen meer Haagse aandacht krijgen, wordt door de Gelderse kiezer sterk betwijfeld.

14.45 - Nu écht stem op Omtzigt

De echtgenote van Pieter Omtzigt, Ayfer Koç, heeft nu écht op haar Pieter kunnen stemmen. Dat meldt ze grappend op Twitter. In augustus 2020 dacht zij bij de CDA-lijsttrekkersverkiezing tussen Omtzigt en Hugo de Jonge een digitale stem op haar man uit te brengen, maar kreeg vervolgens een melding dat ze op De Jonge had gestemd. Het leidde tot veel opschudding én een onderzoek binnen de christendemocraten. Uiteindelijk hield de verkiezing van De Jonge stand.

Een geluk voor de echtgenote: De Jonge stond deze keer niet op de lijst, de prominente CDA’er deed een stap terug omdat hij zijn handen vol heeft om de coronacrisis te bestrijden.

14.40 - Hét thema in Flevoland

Hét provinciale item dat al jaren speelt in Flevoland? „Dat is een enorme open deur”, grinnikt journalist Kees Bakker uit Lelystad. Hij volgt al een kleine twintig jaar alle ins en outs in de regionale politiek. „Dat is Lelystad Airport.”

14.20 - Coronaproof tellen

Vanwege corona moet iedereen 1,5 meter afstand houden en dat geldt tijdens de Tweede Kamerverkiezingen ook. In het stemlokaal als mensen hun stem uitbrengen maar ook woensdag na 21.00 uur als de stemmen geteld moeten worden. Een aantal gemeenten brengt daarom de stembussen na sluiting van de stembussen naar een grote locatie.

Vanwege corona moet er om veilig te kunnen tellen minimaal zestig vierkante meter beschikbaar zijn, zo meldt onder meer de gemeente Den Haag. Daar worden de stemmen vanuit ruim honderd locaties naar ruime plekken, zoals de Fokker Terminal (Binckhorst), het World Forum (Scheveningen), Sportcampus Zuiderpark (Escamp) en het GIA Trade & Exhibition Center (Kerketuinen).

In Rotterdam is het ook op zo’n honderd stembureaus te krap voor het tellen. De stembussen worden daarom onder begeleiding naar Ahoy gebracht. In Utrecht gaat het om 25 stembureaus die niet geschikt zijn om coronaproof te tellen, die stemmen gaan naar de Jaarbeurs.

14.02 - Opkomst naar 42 procent

De totale opkomst bij de Tweede Kamerverkiezingen is woensdagmiddag om 13.45 uur opgelopen van 30 naar 42 procent. Dat blijkt uit een schatting van onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van de NOS.

Ipsos heeft de opkomst van maandag, dinsdag, woensdag en de briefstemmers bij elkaar opgeteld. Woensdag heeft tot 13.45 uur ongeveer 23 procent van de kiesgerechtigden gestemd. Ipsos schat de opkomst van maandag en dinsdag op 12 procent en die van de briefstemmers op 7 procent. In totaal komt de geschatte opkomst tot 13.45 uur daarmee op 42 procent.

Vier jaar geleden was de geschatte opkomst bij de Tweede Kamerverkiezingen op dit tijdstip 33 procent. Volgens Ipsos is het echter lastig om de opkomst in 2017 met die in 2021 te vergelijken, vanwege het briefstemmen door de 70-plussers en vervroegd stemmen op maandag en dinsdag voor de risicogroepen en kwetsbaren vanwege het coronavirus.

13.35 - VVD online zuinig

De VVD gaf vorige week voor het eerst in de verkiezingscampagne meer dan 100.000 euro uit aan advertenties op internet. Het CDA zit hier al drie weken boven en spendeerde wederom het meest (150.000 euro). Ook vergeleken met andere grote partijen stak de partij van Mark Rutte tot dan toe relatief weinig geld in onlinereclames. Dat blijkt uit rapporten van Facebook en Google.

Het was de uitzondering op de regel dat de VVD vorige week de tweede politieke internet-adverteerder van Nederland was. De partij spendeerde 106.000 euro aan advertenties op Facebook, Instagram, Google en YouTube. In de weken daarvoor gaf de partij veel minder uit, namelijk maximaal 25.000 euro. Hierbij is steeds gekeken naar onlineadvertenties van de landelijke afdeling en individuele kandidaten, maar ook van regionale vertakkingen en gelieerde organisaties, zoals de jongerenafdeling.

13.31 - Station-stemmers

Het stemmen op de NS-stations gaat „gestaag door”, laat een NS-woordvoerder weten. Op Nijmegen Centraal is er al flink gestemd. „Daar staat de teller op 500, want dat stembureau was al om 5.15 uur opengegaan.”

„Momenteel staat de teller van het aantal mensen dat hun stem op Utrecht Centraal heeft uitgebracht op 450”, laat de woordvoerder eind van woensdagochtend weten. Rond half tien hadden zeker 250 mensen daar hun stem voor de Tweede Kamerverkiezingen uitgebracht.

Amsterdam Centraal had eind van de ochtend 300 kiezers ontvangen. Het stembureau daar stond rond half tien nog op minimaal 100 stemmers.

13.25 - Klaver stemt met vrouw

GroenLinks-lijsttrekker Jesse Klaver brengt in aanwezigheid van zijn vrouw Jolein in Het Kunstmuseum zijn stem uit.

12.53 - Her en der lange rijen

Bij veel stembureaus door het hele land is het druk. Mensen staan onder meer in Almere, op het Binnenhof en in Amsterdam in de rij, die dit keer door coronaregels langer is dan bij andere verkiezingen. Vooral bijzondere locaties zijn in trek, zoals musea, waar stemmers nieuwsgierig meteen een kort kijkje nemen. Ook op treinstations wordt veel gestemd. Rond 10.30 uur lag de opkomst rond dertig procent.

Tegen het middaguur hadden de meeste partijleiders hun stem uitgebracht, onder hen ook een aantal nieuwkomers die hopen op zetels in de Tweede Kamer. Op een aantal locaties is ook het tellen van de briefstemmen al in volle gang, zoals in het Haagse World Forum en in de RAI Amsterdam.

Minister Hugo de Jonge twitterde kort nadat hij had gestemd in Rotterdam dat hij in thuisquarantaine is gegaan: de app CoronaMelder gaf aan dat hij mogelijk nog in contact is geweest met iemand met corona. De bewindsman zei geen klachten te hebben. De stembureauvoorzitter benadrukte daarna dat zijn bureau veilig is omdat alles volgens alle procotollen verloopt. De Jonge heeft, met mondkapje, vanuit zijn auto gestemd in een tent in de autostemstraat. Dat stemmen ging overigens niet vlekkeloos: De Jonge had per ongeluk zijn oude, en niet meer geldige paspoort meegenomen en moest thuis het juiste halen.

Een flinke rij bij het stembureau op het Binnenhof. Door de coronamaatregelen zijn de rijen extra lang.

Het ging niet overal van een leien dakje in de stembureaus. In Haarlem zorgde een verkeerde sleutel van de stembus ervoor dat een bureau later openging. In Arnhem was het wachten op de rode potloden en in Barendrecht bleek de registerlijst niet voorhanden. In 25 gemeenten is een stapel ongeadresseerde enveloppen bezorgd met daarin waarschijnlijk een stembiljet. Een raadsel, vond ook minister Ollongren van Binnenlandse Zaken.

12.44 - ’Dit is géén elektrische fiets!’

Premier Rutte kreeg woensdagochtend na het uitbrengen van zijn stem in Den Haag commentaar van omstanders dat hij zich op een elektrische fiets zou verplaatsen. Rutte reageerde als door een wesp gestoken: „Dit is zó erg.” De fiets van Rutte is de laatste maanden met enige regelmaat op beelden te zien, vooral wanneer de premier zich op zondagochtend meldt voor het Catshuisoverleg over de coronacrisis.

12.20 - Stapel ongeadresseerde enveloppen

In 25 gemeenten in Nederland is woensdagmorgen een stapel ongeadresseerde enveloppen bezorgd met daarin waarschijnlijk een stembiljet. Het gaat om de envelop die bestemd was voor het bijsluiten van een stempas en die met het stembiljet in een wel geadresseerde envelop voor het briefstemmen verzonden moest worden, zegt een woordvoerder van de gemeente Nijmegen. In Nijmegen zijn zo’n vijftig tot zestig blanco enveloppen bezorgd. Het is nog niet bekend hoeveel enveloppen er in totaal in de 25 gemeenten circuleren.

11.55 - Verkiezingen in cijfers

In dit artikel alles over stembureaus, stemlokaaldichtheid en het aantal kandidaten per gemeente:

11.29 - ’Gewone mensen stemmen op ozze Geert’

In de ooit beruchte achterstandswijk Genooi in Venlo, inmiddels aanzienlijk opgeknapt, klinkt het stemgeluid als vanouds: een tikje chauvinistisch. In gemeenschapshuis de Witte Kerk spreken kiezers zich uit tegen verloedering en armoede. „Geert is een man van het volk. Reken maar dat hij het hier weer goed doet, ik hoor het om me heen.”

11.22 - Onenigheid over stempotloden: ’Mag ik het potloodje nou houden of niet?’

Veel Nederlanders laten na het stemmen trots hun buit zien op sociale media: het rode stempotlood mag bij de meeste stemlokalen mee naar huis. Bij sommige stemlokalen moeten mensen hun potloodje na het stemmen echter weer gewoon inleveren. Dat zorgt soms voor scheve gezichten.

11.15 - Opkomst 10.30 uur: 30 procent

De totale opkomst bij de Tweede Kamerverkiezingen was tot woensdagochtend 10.30 uur zo’n 30 procent. Dat meldt onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van de NOS. Het onderzoeksbureau heeft de opkomst van maandag, dinsdag, woensdagochtend en de briefstemmers bij elkaar opgeteld.

Woensdagochtend heeft volgens Ipsos tot nu toe zo’n 11 procent van de kiesgerechtigde mensen gestemd. Op maandag en dinsdag, toen de stembureaus vooral voor de risicogroepen open waren, was de totale opkomst naar schatting 12 procent en Ipsos schat de opkomst op basis van briefstemmers op 7 procent. Samen is dat dus 30 procent.

Vier jaar geleden was de opkomst rond 10.30 uur zo’n 15 procent. Volgens Ipsos is het echter lastig om de opkomst in 2017 met die in 2021 te vergelijken, vanwege het briefstemmen door de 70-plussers en vervroegd stemmen op maandag en dinsdag.

11.05 - JA21 en Volt

JA21-lijsttrekker Joost Eerdmans met zijn vrouw bij het stembureau waar hij zijn stem heeft uitgebracht.

Lijsttrekker Laurens Dassen en Nilufer Gundogan (no.2) van Volt komen aan bij Theater de Krakeling om hun stem uit te brengen.

11.01 - Noord-Holland rent naar de stembus

Ook in het beroemdste park van Nederland is een extra stembureau geplaatst. Voor de strakke witte tent met doorkijk staan vooral mensen die met de fiets op weg zijn naar hun werk en hardlopers.

10.55 - Opstartproblemen briefstemmen

Het tellen van de briefstemmen in Den Haag is, met ongeveer een uur vertraging, begonnen in het World Forum. Er ontbreken nog bepaalde documenten ter ondersteuning van het telproces, die worden momenteel naar de tellocatie gebracht. Het congresgebouw is de enige plek in Den Haag waar briefstemmen worden geteld.

Een ploeg van 240 mensen is verantwoordelijk voor het tellen van alle stemmen die via de post of op 15 en 16 maart zijn uitgebracht. Kort voor 09.00 uur stond een lange rij medewerkers voor de ingang van het World Forum te wachten. Iedereen werd na binnenkomst opgewacht bij zes verschillende balies, en van daaruit met behulp van een plattegrond naar hun tellocatie gestuurd. Ieder team bestaat uit acht personen. Zij vouwen de al uit de envelop gehaalde stembiljetten uit en sorteren die per partij. In Den Haag zijn volgens een woordvoerder van de gemeente naar schatting 60.000 kiesgerechtigde 70-plussers die hun stem via de post mochten uitbrengen.

10.44 - Paspoort vol gaten

Demissionair minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) wilde woensdagochtend gaan stemmen in Rotterdam, maar er bleek iets niet in orde met zijn paspoort.

10.35 - Politieke kopstukken hebben gestemd

Verschillende lijsttrekkers hebben gestemd. CU-leider Gert-Jan Segers (station Amersfoort Centraal), SGP-lijsttrekker Kees van der Staaij (School met de Bijbel in Benthuizen) en FvD-leider Thierry Baudet (Posthoornkerk, Amsterdam), D66-leider Sigrid Kaag (buurtcentrum Den Haag), VVD-lijsttrekker Mark Rutte (basisschool De Woltersschool), CDA-leider Wobke Hoekstra (gymzaal Bussum), PVV-leider Wilders (sporthal Den Haag) en Farid Azarkan (Denk) brachten hun stem al uit.

FVD-lijsttrekker Thierry Baudet brengt zijn stem uit voor de Tweede Kamerverkiezingen in de Posthoornkerk. Baudet stemde op de nummer 7 op de lijst, Freek Jansen.

CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra brengt zijn stem uit voor de Tweede Kamerverkiezingen in gymzaal Huizerweg.

D66-lijsttrekker Sigrid Kaag brengt haar stem uit voor de Tweede Kamerverkiezingen in Buurtcentrum Kommunika in Den Haag.

Premier Rutte kwam op de fiets naar het stembureau. De premier stemde op de nummer twee van de VVD, Tamara van Ark.

10.15 - Overijssel stemt voor boeren

Het is niet zo moeilijk welke slepende kwesties op dit moment in Overijssel veel aandacht verdienen: het kanaaldrama in Almelo en de problemen waar de boeren mee opgezadeld zitten. Op het stembureau in het clublokaal van De Bornse Harmonie in Borne is óók duidelijk welke politici uit de provincie deze ochtend over de tong gaan: het stemmenkanon Pieter Omtzigt van het CDA, opgegroeid in dit dorp, maar ook de Deventer lijsttrekker van de BoerBurgerBeweging (BBB), Caroline van der Plas, wordt wel genoemd. Misschien wordt ze wel de boer Koekoek van deze eeuw, klinkt het.

09.40 - Friesland mist noorderlingen in de Kamer

Het bijzondere stemlokaal in zwembad Wettervlecke in Surhuisterveen (gemeente Achtkarspelen) trekt woensdagmorgen vroeg al de nodige stemgerechtigden uit deze Friese regio. „Het gaat mij vandaag om de vrijheid, dat is het thema.”

Terwijl het licht wordt, komen de medewerkers van het bureau aangereden. „Het is een lange dag, voor mij de eerste stemdag”, zegt voorzitter Marten Krans. Stipt 7.30 uur staan de eerste kiezers op de stoep.

09.01 - Ploumen (PvdA) en Marijnissen (SP) stemmen

PvdA-lijsttrekker Lilianne Ploumen brengt haar stem uit voor de Tweede Kamerverkiezingen in basisschool De Mijlpaal in Amsterdam.

SP-leider Marijnissen stemt in De Korenaer in Oss.

08.55 - Verkiezingsdag overwegend droog met hier en daar regen

Tijdens de verkiezingen woensdag blijft het overwegend droog, maar hier en daar is er wel kans op een bui of wat motregen. Het blijft veelal bewolkt, meldt Weer.nl.

De kans op een regenbui neemt in de loop van de middag steeds meer af, al kan er in het zuiden nog wel regen vallen. De zon laat zich met name in het oosten en noordoosten van het land zien. Verder waait er een matige noordwestelijke wind, die aan de kust krachtiger is. Het wordt 7 tot 9 graden.

Die temperaturen zakken woensdagavond flink. Het kan afkoelen tot 1 of 2 graden, terwijl de temperatuur in het noorden en noordoosten zelfs kan zakken tot onder het vriespunt. In de rest van het land blijft het kwik tussen de 2 en 4 graden, zo is de voorspelling.

Lijsttrekker Gert-Jan Segers kan zijn paraplu waarschijnlijk thuislaten als hij gaat stemmen.

08.05 - Twee derde van kiezers weet pas op het laatste moment op welke partij hij of zij gaat stemmen

Liefst twee derde van de kiesgerechtigden weet pas op het laatste moment op welke partij zij of hij gaat stemmen. Dat komt deze week naar voren uit een onderzoek. Nederland zweeft.

Psycholoog Jacob Jolij van de Rijksuniversiteit Groningen vindt dat een erg hoog percentage, maar het verbaast hem niet. Het ligt volgens hem aan het grote aantal van 37 partijen dat dit jaar aan de verkiezingen meedoet. Dat is het grootste aantal in 99 jaar en 9 meer dan bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017. Keuzestress ligt niet ver om de hoek.

Wat ook meespeelt is de nog altijd voortschrijdende ontzuiling. „De groep die altijd op dezelfde partij stemt, wordt steeds kleiner. Ook zie je dat de grote partijen dichter naar elkaar toe kruipen. Dat maakt het voor veel mensen moeilijker een keuze te maken.”

07.55 - Bijna 2,2 miljoen kijkers voor laatste verkiezingsdebat

Bijna 2,2 miljoen mensen hebben dinsdagavond naar het verkiezingsdebat van de NOS op NPO 1 gekeken. Dat blijkt uit cijfers van Stichting KijkOnderzoek (SKO). Het laatste tv-debat werd daarmee minder goed bekeken dan tijdens de vorige Tweede Kamerverkiezingen in 2017, toen er bijna 3,3 miljoen mensen voor de buis zaten.

Aan het debat deden de lijsttrekkers van de acht grootste partijen mee. Zij namen het steeds in duo’s tegen elkaar op. Eerder op de avond was er in De Stemming aandacht voor de zeven kleinste partijen die nu in de Tweede Kamer zitten. Naar dat programma keken bijna 1,3 miljoen mensen.

Heeft Hoekstra het waargemaakt? Gaat Sigrid Kaag de PVV nog voorbijstreven en welke partij heeft het meeste geprofiteerd van de campagne in coronatijd? Dat en meer in verkiezingspodcast De Stembus:

07.30 - Alle stembureaus zijn open

Alle stembureaus in Nederland zijn sinds 07.30 uur geopend. Daarmee is de derde dag dat Nederland naar de stembus kan begonnen.

Een kiezer brengt coronaproof zijn stem uit op een drive-thru stembureau tijdens de Tweede Kamerverkiezingen.

Sommigen stemlocaties waren al eerder open, zoals in Castricum. Daar ging een stembureau vannacht al open. Op station Nijmegen opende het stemlokaal om 05.15 uur.

Voor alle stembureaus in het land gelden dit jaar speciale maatregelen om de kans op besmetting met het coronavirus zo klein mogelijk te houden.

07.15 - Briefstemmen en stemmen van 15 en 16 maart geteld

Gemeenten kunnen woensdag in de loop van de dag al beginnen met het tellen van de stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen die via de post of op 15 en 16 maart zijn uitgebracht. Kiesgerechtigde 70-plussers mogen per post stemmen, dat zijn ruim 2,4 miljoen inwoners.

Het stemmen per brief is dit jaar iets nieuws. Het controleren van die briefstemmen op geldigheid verliep maandag niet zonder problemen. Meerdere gemeenten begonnen daar al mee en er ontstond verwarring. Diverse gemeenten meldden dat een behoorlijk deel van de briefstemmen terzijde moest worden geschoven en dat die niet geldig zouden zijn. In de gemeente Bernheze ging het bijvoorbeeld om 7,5 procent van de gecontroleerde brieven. Deze stemmen zouden allemaal verloren gaan. Minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) liet daarop weten de procedure aan te passen zodat de meeste stemmen wel zouden meetellen.

De uitslag van de stemmen van de briefstemmers wordt, net als alle ’gewone’ stemmen, na het sluiten van alle stembureaus woensdag om 21.00 uur bekendgemaakt. Op 15 en 16 maart was een beperkt aantal stemlokalen, zo’n 1600, in de gemeenten al opengegaan voor kiezers die behoren tot de risicogroepen en daardoor extra kwetsbaar zijn voor het coronavirus. Die stemmen worden ook al woensdag in de loop van de dag geteld.

Onder meer in de Rai in Amsterdam worden woensdag de stemmen van de Amsterdamse briefstemmers geteld, net als de ’gewone’ stemmen die al op 15 en 16 maart zijn uitgebracht in Amsterdam. Vanaf 07.30 uur zijn er in de evenementenhal 310 tellers bezig en 79 mensen met andere functies, zoals controleurs, stembusvervoerders en briefopeners.

06.35 - Met opening stemlokaal station Nijmegen 3e dag stemmen van start

In het hele land zijn naar schatting van het Centraal Bureau voor de Statistiek ongeveer 13,2 miljoen mensen kiesgerechtigd tijdens deze Tweede Kamerverkiezingen.

De kiesgerechtigde 70-plussers mochten al per post stemmen. Dit zijn ruim 2,4 miljoen inwoners. Ongeveer 810.000 jongeren mogen deze keer voor het eerst voor de Tweede Kamerverkiezing stemmen. De afgelopen dagen mochten mensen die tot een risicogroep behoren al naar de stembus. Velen deden dat ook al. Maar de miljoenen anderen kunnen woensdag terecht in ruim 8800 stemlokalen. De meeste stembureaus zijn geopend tussen 07.30 uur en 21.00 uur.

Voor alle stembureaus in het land gelden dit jaar speciale maatregelen om de kans op besmetting met het coronavirus zo klein mogelijk te houden. Zo worden in het stemlokaal potloden, stemhokjes, tafels, en andere voorwerpen geregeld schoongemaakt. In sommige gemeenten krijgen alle kiezers een eigen rood potlood dat ze daarna mee naar huis mogen nemen. En er zijn ’kuchschermen’ tussen de kiezers en de leden van de stembureaus.

Stemmen kan met een geldige stempas en een geldig identiteitsbewijs. Een identiteitsbewijs is geldig om mee te stemmen als het op 17 maart 2021 niet langer dan 5 jaar verlopen is. Als iemand in een andere gemeente wil stemmen mag dat, maar wel met een vooraf aangevraagde kiezerspas.

https://www.telegraaf.nl/nieuws/1240562378/verkiezingsblog-historische-opkomst-klappen-op-links-en-veel-nieuwkomers