Een half jaar na het opblazen van de Nord Stream-gaspijpleiding eist Rusland een onafhankelijk onderzoek door de VN. Aanleiding is de publicatie van een Amerikaanse onderzoeksjournalist die beweert dat niet Moskou erachter zit, maar Washington.
Jeroen Visser 22 februari 2023 , 05:00Rusland wil dat de Veiligheidsraad een onafhankelijk onderzoek gelast naar de aanslag op de Nord Stream-pijpleidingen. De door Rusland geëxploiteerde gaspijpen werden in september opgeblazen, ruim een half jaar na het begin van de Russische invasie in Oekraïne. Eén van de vier leidingen is onbeschadigd. De beschadigde delen liggen net buiten de territoriale wateren van Zweden en Denemarken.
Moskou komt met het verzoek om een onafhankelijk onderzoek na een omstreden publicatie van de Amerikaanse onderzoeksjournalist Seymour Hersh. Hersh schreef vorige week op zijn blog op basis van één anonieme bron dat de Amerikanen achter de aanslag zaten. De Amerikaanse president Joe Biden zou persoonlijk het bevel voor de clandestiene actie hebben gegeven. De reden voor de sabotage zou zijn dat de VS al vanaf het begin tegen Nord Stream waren, omdat dit Rusland meer invloed gaf in West-Europa.
De bevindingen van Hersh werden door veel media geschuwd, omdat ze op slechts op één bron berusten die ook nog eens niet geverifieerd kan worden. Het Witte Huis deed het verhaal af als volledig verzonnen.
Hersh (85) is oud-medewerker van The New York Times. Hij won prijzen voor zijn onderzoeksjournalistiek over onder meer door Amerikaanse soldaten gepleegde misdaden tijdens de Vietnam- en de Irakoorlog. In de afgelopen jaren kreeg de journalist kritiek op artikelen met grote claims die louter gebaseerd waren op anonieme bronnen. Zo beweerde hij op basis van Amerikaanse en Pakistaanse bronnen dat de officiële lezing over de liquidatie van Al Qaida-leider Osama Bin Laden niet klopt.
De Deen Hans Tino Hansen, directeur van het bedrijf Riskintelligence, dat voor onder meer de Amerikaanse marine en de Navo risico’s en inlichtingen in kaart brengt, zegt het blog van Hersh niet serieus te nemen. ‘Het voldoet niet aan de basisstandaarden voor betrouwbare berichtgeving en het bevat geen grammetje bewijs. ’
Zweden is bezig met een strafrechtelijk onderzoek naar de aanslag. Afgelopen november maakte de Zweedse officier van justitie bekend dat sporen van explosieven zijn gevonden bij de beschadigde delen van de pijpleiding. Dat zou bewijs zijn voor doelbewuste sabotage. Sindsdien zijn geen mededelingen meer gedaan.
Volgens Hansen is het niet aannemelijk dat de onderzoekers sporen vinden die naar de dader leiden. ‘Het hele idee van zo’n clandestiene operatie is dat je geen bewijs achterlaat.’
Hansen acht het ‘zeer waarschijnlijk’ dat Rusland achter de aanslag zit. Moskou zou daarmee hebben willen laten zien dat het op elk moment in staat is vitale infrastructuur te vernietigen zonder dat zo'n actie naar Rusland te herleiden is. Hij zegt inlichtingen gezien te hebben die wijzen op betrokkenheid van Rusland. ‘Maar dat is niet iets wat ze in de rechtbank kunnen gebruiken.’
Het Kremlin noemde claims over Russische betrokkenheid eerder ‘voorspelbaar, en voorspelbaar dom’ omdat het als gasproducent er alleen maar schade van ondervindt.
Moskou zegt gefrustreerd te zijn omdat Zweden zich stilhoudt over de voortgang van het onderzoek. De Russen willen dat Zweden op zijn minst de bevindingen uit het strafrechtelijke onderzoek met hen deelt. ‘Er zijn al vijf maanden verstreken sinds de sabotageactie en al die tijd heeft Zweden, als op bevel, niks laten weten. Waar zijn ze zo bang voor?’, aldus een verklaring van de Russische ambassade in Zweden.
Rusland stelde al meerdere keren - zonder bewijs - dat ‘Westerse landen’ achter de sabotageactie zitten. Zo claimde het Russische ministerie van Defensie in oktober dat Britse commando’s de pijpleidingen zouden hebben opgeblazen.
Dat is onwaarschijnlijk. Als een van de leden van de Veiligheidsraad zijn veto uitspreekt, gaat het niet door. Landen als de VS, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk zullen erop wijzen dat het Zweedse Openbaar Ministerie al een onafhankelijk onderzoek uitvoert. Volgens het Russische persbureau TASS steunt China het voorstel.